Obecność krwi w stolcu, określana medycznie jako krwawienie z przewodu pokarmowego, jest objawem, który zawsze wymaga uwagi i konsultacji lekarskiej. Chociaż często jej przyczyną są łagodne i łatwe w leczeniu dolegliwości, nigdy nie należy jej ignorować, ponieważ może być również sygnałem poważnej choroby. Zobacz, co może być powodem takiego krwawienia!
Czym jest krwawienie z przewodu pokarmowego i jak je rozpoznać?
Krwawienie z przewodu pokarmowego to stan, w którym dochodzi do wynaczynienia krwi do jego światła. W diagnostyce kluczowe jest rozróżnienie czy źródło krwawienia znajduje się w górnym, czy w dolnym odcinku przewodu pokarmowego. Anatomiczną granicę między nimi stanowi więzadło Treitza, czyli struktura mięśniowa podtrzymująca zgięcie dwunastniczo-czcze jelita. Od lokalizacji krwawienia zależy wygląd stolca, co stanowi pierwszą, ważną wskazówkę diagnostyczną.
Świeża, jasnoczerwona krew (hematochezja): Jej obecność, czy to na powierzchni stolca, czy jedynie na papierze toaletowym, najczęściej świadczy o krwawieniu z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, czyli z jelita grubego, odbytnicy lub kanału odbytu. Krew nie ulega procesom trawiennym, dlatego zachowuje swoją naturalną barwę.
Czarne, smoliste stolce (melena) są charakterystyczne dla krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego (przełyku, żołądka, dwunastnicy). Ciemna barwa jest wynikiem kontaktu hemoglobiny z kwasem solnym w żołądku oraz jej rozkładu przez bakterie jelitowe. Warto wiedzieć, że do wystąpienia smolistego stolca konieczna jest utrata co najmniej kilkudziesięciu mililitrów krwi. Należy jednak pamiętać, że czarny stolec może być również spowodowany przyjmowaniem preparatów żelaza lub bizmutu.
Krew utajona – to krwawienie na tyle skąpe, że nie zmienia wyglądu stolca i jest niewidoczne gołym okiem. Wykrywa się je jedynie za pomocą specjalnych testów laboratoryjnych. Przewlekłe, utajone krwawienie może prowadzić do niedokrwistości z niedoboru żelaza i jest ważnym sygnałem, który wymaga dalszej diagnostyki, zwłaszcza w kierunku zmian nowotworowych.
Chociaż powyższy podział jest regułą, istnieją od niego wyjątki. Dlatego ocena objawów zawsze musi być przeprowadzona przez lekarza i uzupełniona o ocenę ogólnego stanu pacjenta, w tym ciśnienia tętniczego i tętna.
Przyczyny krwawienia w zależności od wieku
Etiologia krwawienia z przewodu pokarmowego jest silnie związana z wiekiem. Inne przyczyny rozważa się u niemowląt, inne u starszych dzieci, a jeszcze inne u osób dorosłych.
Krew w kale u noworodków i niemowląt
Krwawienie z przewodu pokarmowego jest stosunkowo częstym objawem w populacji pediatrycznej, jednak w większości przypadków ma łagodny i samoograniczający się charakter. U najmłodszych dzieci kluczowe jest rozróżnienie przyczyn błahych od tych zagrażających życiu, a wskazówką jest nie tylko wygląd stolca, ale przede wszystkim ogólny stan kliniczny dziecka.
Do najczęstszych i zazwyczaj łagodnych przyczyn pojawienia się krwi w kale niemowlaka należą:
Szczelina odbytu – to niewielkie, linijne pęknięcie błony śluzowej kanału odbytu, najczęściej spowodowane przechodzeniem twardych, zbitych mas kałowych przy zaparciach. Objawia się obecnością śladów żywoczerwonej krwi na powierzchni stolca lub na pieluszce.
Alergiczne zapalenie prostnicy i okrężnicy – częsta przyczyna krwi w stolcu u niemowląt w dobrym stanie ogólnym, prawidłowo przybierających na wadze. Najczęściej jest to reakcja na białka mleka krowiego, które mogą być obecne w diecie matki karmiącej piersią lub w mleku modyfikowanym. Typowym objawem jest krew w kale niemowlaka w postaci nitek lub pasemek, często z domieszką śluzu.
Połknięcie krwi matczynej – u noworodków krew w stolcu lub w treści ulewanej może pochodzić z dróg rodnych matki (połknięta w trakcie porodu) lub z uszkodzonych brodawek sutkowych podczas karmienia.
Inne, rzadsze, ale poważniejsze przyczyny, które należy wziąć pod uwagę, zwłaszcza gdy dziecko jest w złym stanie ogólnym, niespokojne lub apatyczne, to:
- infekcje przewodu pokarmowego,
- wgłobienie jelita,
- uchyłek Meckela,
- choroba krwotoczna noworodków.
Krew w kale u dzieci starszych i dorosłych
Wraz z wiekiem zmienia się spektrum najczęstszych przyczyn krwawienia. U dzieci po pierwszym roku życia, oprócz wciąż występujących szczelin odbytu i infekcji, pojawiają się nowe schorzenia. Dość typowe dla tej grupy wiekowej są polipy młodzieńcze. Są to łagodne zmiany rozrostowe błony śluzowej jelita grubego, które mogą powodować bezbolesne krwawienia świeżą krwią.
W tym wieku mogą również ujawnić się nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna. Obecność krwi w kale u dziecka, zwłaszcza jeśli towarzyszy jej przewlekła biegunka, bóle brzucha, utrata masy ciała czy zahamowanie wzrastania, jest silnym sygnałem alarmowym wskazującym na konieczność diagnostyki w tym kierunku.
Najczęstszą przyczyną krwawienia z odbytu u dorosłych jest choroba hemoroidalna. Należy jednak zachować czujność, ponieważ hemoroidy mogą współistnieć z innymi, znacznie poważniejszymi schorzeniami, takimi jak rak jelita grubego. Z tego powodu stwierdzenie guzków krwawniczych nie zwalnia z dalszej diagnostyki, zwłaszcza u osób w grupie ryzyka.
Częstą przyczyną takich problemów, szczególnie u osób starszych, jest choroba uchyłkowa. Krwawienie z uchyłków bywa nagłe i obfite, choć w wielu przypadkach ustępuje samoistnie. Istotnym czynnikiem ryzyka krwawień, zwłaszcza z górnego odcinka przewodu pokarmowego, jest stosowanie niektórych leków, przede
wszystkim niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), które uszkadzają błonę śluzową żołądka.
Kiedy należy niezwłocznie szukać pomocy medycznej?
Chociaż każde krwawienie z przewodu pokarmowego wymaga konsultacji lekarskiej, niektóre objawy świadczą o stanie zagrożenia życia i wymagają natychmiastowej interwencji medycznej, najczęściej na szpitalnym oddziale ratunkowym. Do tych objawów alarmowych należą:
objawy wskazujące na masywną utratę krwi
- obfite, nieustające krwawienie,
- zawroty głowy, mroczki przed oczami, uczucie osłabienia, zasłabnięcie lub utrata przytomności,
- przyspieszenie akcji serca (tętno powyżej 100-120 uderzeń na minutę) i spadek ciśnienia tętniczego,
- bladość skóry, zimne, zlewne poty.
inne niepokojące objawy:
- krwiste lub "fusowate" wymioty,
- silny, nagły ból brzucha,
- gorączka i dreszcze.
- niezamierzony, istotny spadek masy ciała w krótkim czasie, zwłaszcza w połączeniu ze zmianą rytmu wypróżnień (objaw szczególnie niepokojący w kontekście choroby nowotworowej).
Obecność któregokolwiek z tych objawów jest sygnałem, że problem przestał być lokalny i wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Taka sytuacja wymaga przeprowadzenia pilnej diagnostyki.
Krew w kale nigdy nie jest objawem prawidłowym i nie wolno go lekceważyć. Jej przyczyny są niezwykle zróżnicowane - od błahych, jak szczelina odbytu, po zagrażające życiu, jak masywny krwotok z wrzodu żołądka czy rak jelita grubego. Samodzielne stawianie diagnozy na podstawie informacji z niesprawdzonych źródeł jest niebezpieczne i może opóźnić właściwe leczenie.
Każdy przypadek obecności krwi w stolcu, nawet jednorazowy, powinien być skonsultowany z lekarzem. Tylko specjalista, na podstawie zebranego wywiadu, badania i ewentualnych badań dodatkowych, jest w stanie postawić trafną diagnozę i wdrożyć odpowiednie postępowanie. Wczesne działanie ma kluczowe znaczenie dla skuteczności leczenia i rokowania w wielu chorobach przewodu pokarmowego.
Bibliografia
1. Kaczmarczyk O. Krew w stolcu – diagnostyka przewlekłego krwawienia do przewodu pokarmowego. Medycyna po Dyplomie. 2021.
2. Budka-Chrzęszczyk A et al. Krew w stolcu u dziecka – algorytm postępowania. Standardy Medyczne/Pediatria. 2024;21:579-591.
3. Pokorna-Kałwak D et al. Nieswoiste zapalenia jelit u dzieci – wyzwania diagnostyczne w praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Standardy Medyczne/Pediatria. 2016;13:597-605.
4. Triantafyllou K et al. Diagnosis and management of acute lower gastrointestinal bleeding: European Society of Gastrointestinal Endoscopy (ESGE) Guideline. Endoscopy 2021;53(8):850-868.
materiał promocyjny
